Publieke waarden beschermen met publieke technologie

Waag verzorgde de sessie ‘Projecten langs de meetlat van publieke waarden’ tijdens het iBestuur-congres ‘Europese digitale identiteit’ in de Caballero Fabriek in Den Haag op 9 november. Deelnemers gingen ook zelf aan de slag een project conform de publieke waarden te beschouwen.
Maar eerst maakten Marit Hoefsloot en Max Kortlander van Waag in theorie duidelijk wat ze beogen met publieke waarden en hoe die in het ontwerpproces van technologie meegenomen kunnen worden. Dat deden ze vanuit een Europees project, want Waag weet de weg in het Europese en Amsterdamse subsidiecircuit goed te vinden.

Project ACROSS

ACROSS, een project met behalve Waag ook Duitse, Griekse, Spaanse, Italiaanse, Letse deelnemers plus open technologiestichting Gfoss, onderzoekt Europese grensoverschrijdende diensten vanuit een perspectief dat gebruikersbelangen optimaliseert; in termen van persoonlijke controle over digitale identiteit en over persoonsgegevens. Daartoe worden onder meer een nieuw beheermodel en dataraamwerk geformuleerd voor de levering van digitale en mobiele grensoverschrijdende overheids- en private diensten.

Als concrete onderzochte voorbeelden zijn binnen ACROSS twee scenario’s bedacht: het eerste is een study abroad scenario voor Europeanen die in een andere lidstaat gaan studeren en allerhande formaliteiten moeten voldoen; het tweede een ongeveer gelijkluidend model, maar dan voor werken in het buitenland, van de sollicitatie tot aan de werkvergunning. Dat heet het work abroad scenario. Personen beheren hun eigen data.

In een public stack model zijn ontwerpprocessen en technologie gefundeerd op publieke waarden.

Er is een public stack model ontwikkeld dat ontwerpprocessen en technologie fundeert op publieke waarden. Dit staat tegenover de overheidsstack en bedrijfsstack die beide gesloten zijn: we hebben als burgers geen benul welke belangen opgesloten liggen in de technologie en welke beslisregels. Gooi dat open, is het doel van de ‘public stack methodiek.’

Maar wat behelst dat dan precies? Elke fase van de bouw, te weten fundering, ontwerp en technologiekeuzes, worden transparant opgezet. De fundering gaat uit van maatschappelijk belang met fundamentele burgerrechten en waarden en sociaaleconomische rechtvaardigheid. Centraal staat het ontwerpproces van systemen dat is gebaseerd op democratische, transparante co-creatie zoals toegepast in bijvoorbeeld Cities4people.

Daartoe ingebrachte kennis komt voort uit open, burgerlijke, interdisciplinaire wetenschap met publieke deelname zoals in het project Hollandse Luchten dat luchtkwaliteit in kaart brengt. Het ontwerpproces is voortdurend onderwerp van open debat.

De technische laag gaat uit van volledige openheid van software, inclusief besturing en algoritmes. Bovenaan deze drie lagen staat de burger die volledig ‘in charge’ is van de toepassing. Zij is geen passief product zoals bij de huidige systemen, maar bepalend individu met inzicht in de werking en doelen van het systeem.

Bewustwording

Met deze kennis van publieke waarden werden de circa dertig deelnemers aan deze sessie vervolgens door de Waag-mensen aan het werk gezet om systeemlagen conform dit model te formuleren en erover vertellen. Dat leverde nog geen grootse inzichten op in het beschikbare beperkt tijdsbestek, maar er trad wel een bewustwordingsproces op: waarom pikken we het eigenlijk dat systemen niet ons burgers ten dienste staan, maar organisaties die ons allerhande doelen in de maag splitsen waar we ons maar naar moeten schikken, zonder enig benul van de werking van deze systemen?