Wat is er eigenlijk slim aan een slim algoritme? Hoe zit het met willekeur? Weten we wel waarover we debatteren? iBestuur, zelf geregeld plek van debat, wil hier graag duiding aan geven. Dat doen we met een aantal ‘papieren’ colleges van professor Chris Verhoef.

De gouverneur van New Jersey deed een opmerkelijke oproep in een van zijn corona-updates. Hij zocht vrijwilligers: COBOL-programmeurs, om hem te helpen met een uitkeringssysteem dat 40 jaar oud is. Dat systeem zou uit elkaar barsten door de enorme toename van aanvragen voor uitkeringen vanwege de coronacrisis. Gek, want het systeem werkte de afgelopen decennia als een zonnetje aldus een expert in de lokale pers.

De coronacrisis brengt behalve leed en economische rampspoed, grote maatschappelijke veerkracht aan het licht. Gemeenten slaagden erin om in korte tijd vlekkeloos de uitvoering van de steunmaatregelen op te zetten. De crisis brengt ook allerlei andere vormen van innovatie teweeg. ‘Corona is een gamechanger, een beleidsdisruptie,’ zegt gemeentesecretaris Ingrid Geveke van Zwolle.

Het was een jaar geleden ondenkbaar, maar mondkapjes op straat en de anderhalvemetersamenleving zijn nu de normaalste zaken van de wereld. Naast deze maatregelen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan doet technologie een duit in het zakje. In Nederland ging een eerste poging om razendsnel een landelijke corona-app te ontwikkelen de mist in. Maar virusbestrijdingstechnologie werd wereldwijd omarmd.

De strijd van politie en justitie tegen kinderporno verdient groot respect. Zo’n 150 specialisten trachten netwerken rondom kinderporno te infiltreren en met gedetailleerde analyses van het meest weerzinwekkende beeldmateriaal hopen zij daders te kunnen opsporen.

Vanaf 23 september 2020 moeten álle websites van de overheid voldoen aan Europese eisen op het gebied van toegankelijkheid. Het zijn harde eisen, waar door middel van verleiding en de weg van de geleidelijkheid naartoe wordt gewerkt. Direct betrokkenen zijn positief over de aanpak.

Het online werken kwam ook voor het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) als noodzaak, maar er zijn nu al genoeg signalen die duidelijk maken dat het een blijvertje is. “Het bevalt zo goed dat we ervoor gaan zorgen dat het integraal deel uitmaakt van onze manier van werken”, aldus Ric de Rooij, plaatsvervangend secretaris-generaal van het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Het beeld is scherp, het geluid helder, de achtergrond is professioneel vaag en de belichting precies goed. Nathan Ducastel is VNG Directeur Beleid / Informatiesamenleving, Lokale Democratie en Veiligheid en Gemeenterecht en sinds deze maand ook directeur van VNG Realisatie. In de laatste maanden is hij professioneel videobeller geworden; een klein voorbeeld van de invloed van het coronavirus op de digitalisering.

Een treinreis van Groningen naar Den Haag voor een vergadering? Dat zal in het postcoronatijdperk niet zomaar meer gebeuren, denkt Jos De Groot, directeur Digitale Economie bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Een interview over de gevolgen van de coronacrisis op de verdere digitalisering van de samenleving.

Zonder noemenswaardige problemen schakelde de hele Rijksdienst in één weekend over op online werken. Vaker thuis werken is blijvend, verwacht Maarten Schurink, secretaris-generaal van het ministerie van BZK. Dit maakt de digitale overheidsagenda‘s NL DIGIbeter en de Strategische I-agenda Rijksdienst extra relevant, zegt zijn collega Marieke van Wallenburg, directeur-generaal Overheidsorganisatie (BZK).

De man die ooit de term computervirus bedacht (Fred Cohen, 1985), verdient hulde. De beste korte definitie van een virus die ik de afgelopen weken heb opgepikt: een pakketje erfelijke informatie dat zich reproduceert zonder toestemming van de gastheer. De coronacrisis wordt niet alleen veroorzaakt door het overspringen van informatie, ze leidt ook tot tal van informatievraagstukken. “Het is fantastisch wat er mogelijk is, maar aan de andere kant: wat is het nog behelpen!”

‘We moeten met 50 procent van de informatie 100 procent van de beslissingen nemen.’ Minister-president Mark Rutte schetste tijdens de eerste persconferentie over de coronacrisis heel duidelijk zijn besluitvormingsdilemma’s. Duizenden managers en ondernemers staan voor vergelijkbare dilemma’s: ze moeten in crisistijd belangrijke beslissingen nemen zonder te beschikken over alle relevante informatie. Het mantra ‘drowning in data, but starving for wisdom’ is nu meer dan ooit van toepassing.

“Overheden en ziekenhuizen zijn dag en nacht in touw om te zorgen dat burgers en patiënten veilig zijn. Bedrijven zijn bezig te overleven en te zorgen dat zij banen kunnen behouden voor al hun mensen. Daar gaan wij niet bij staan met onze vinger omhoog en de privacywetgeving onder de arm.” Deze uitspraak van Aleid Wolfsen, voorzitter van de AP, aan het begin van de coronacrisis, deed de wenkbrauwen fronsen. Wettelijke bescherming van onze grondrechten is niet bedoeld voor als de zon schijnt, maar juist voor guur weer.

Toegang tot digitalisering zou een grondrecht moeten zijn, vindt Leonard Geluk, de nieuwe directeur van de VNG. Na tien jaar terug bij de lokale overheid, wil hij zich sterk maken voor een autonomere positie van gemeenten en ‘een betere balans’ tussen lokale taken en de vergoeding. Een gesprek met een man die tegenwind niet schuwt.       

De coronacrisis brengt een aantal digitale facetten van onze samenleving in een stroomversnelling. Al gaat niet alles in één keer goed, de toegenomen druk zorgt er wel voor dat er meer ruimte is voor verandering. Erik Gerritsen, secretaris-generaal van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), hoopt dat we gebruikmaken van die ruimte. Want het moment waarop ons zorgstelsel structureel vastloopt, komt snel naderbij. “Als we het verandertempo niet versnellen, loopt het zorgsysteem vast. Opschalen van succesvolle innovaties is dus dé uitdaging.”