ICT in overheidsland heeft een slechte naam. Maar het is niet de digitalisering of de ICT die faalt, het zijn de regels!
In mijn vorige blog vroeg ik of de overheid zich eens aan zijn eigen regels wilde houden, de Aanwijzingen voor de regelgeving. Op dit moment zijn heel wat regelingen niet goed op elkaar afgestemd, waardoor één persoon met meer dan twintig inkomensregelingen te maken kan krijgen.
De organisaties die de regelingen uitvoeren krijgen veel kritiek in de media als een regeling slecht uitpakt voor een persoon of groep. Als directeur van een uitvoeringsorganisatie weet ik goed hoe dat werkt, maar het voelt toch alsof je het nooit goed kunt doen. Neem de Belastingdienst de afgelopen weken: de dossiers die gedupeerde kinderopvangouders kregen, waren voor een groot deel zwartgelakt. Dan ontstaat er een storm op sociale media, die te begrijpen is. Maar ook een Kamerlid maakt zich druk, terwijl de Belastingdienst niet meer doet dan de privacyregels uitvoeren. Regels die de parlementen van Europa en Nederland hebben goedgekeurd.
Bij het UWV en de Wajong vorige week hetzelfde: een Wajonger viert zijn 12,5 jarig jubileum als medewerker van een supermarkt, maar mag de bonus die hij van zijn werkgever krijgt, niet houden. Een directeur van UWV twitterde dat dit nu eenmaal de regels zijn. Dat is waar. Het UWV liet verder weten dat in de nieuwe Wajong een hoger loon wel degelijk mag leiden tot meer geld voor degene die het verdient. Wacht even, de nieuwe Wajong? Er blijken er inmiddels al drie te zijn, met allemaal verschillende regimes. De overheid is er in de afgelopen jaren in geslaagd om voor één groep, Wajongers, drie verschillende regelingen te bedenken. Om die regeling goed uit te voeren moet je je als uitvoeringsinstantie voortdurend afvragen of de betrokken Wajonger in regeling 1, 2 of 3 zit. Zonder de regelingen zelfs maar te lezen weet je als burger van dit land dan al dat regeling 1 het ruimhartigst was en regeling 3 het zuinigst. Buiten die drie Wajongregelingen is er ook de Participatiewet, waar sinds 2015 jongeren met een beperking in ‘instromen’. Zelfde mensen, nóg een andere regeling en om het helemaal moeilijk te maken ook een andere uitvoerder, de gemeente.
Nu moet gezegd dat staatssecretaris Van Ark er geen gras over laat groeien. In april van dit jaar was er óók een Wajonger, die óók bij 12,5 jaar een supermarkt werkte en óók zijn bonus moest inleveren. En óók een Kamerlid dat er vragen over stelde. En binnen een half jaar wordt de Wajong vereenvoudigd. Grote vraag is natuurlijk of deze vereenvoudiging de eerdere drie regelingen vervangt of dat deze als vierde regeling erbovenop komt. Als dat laatste het geval is, wordt de uitvoering nóg lastiger.
ICT kan veel processen vereenvoudigen. Helaas heeft ICT in overheidsland een slechte naam. Je kunt er lekker de schuld op afschuiven als de uitkomst van een digitaal proces je niet bevalt, dat wel. Maar het is niet de digitalisering die faalt, het zijn de regels!
We zitten aan het einde van een tijdsgewricht. Beleid en wetgeving hebben ons veel gebracht, maar ook geleid tot ingewikkelde uitvoering. Het is de hoogste tijd voor een radicalere aanpak. Het klimaat vraagt daarom, de zorg, ons onderwijssysteem en ook zeker het belastingstelsel, de regelingen en toeslagen. En dan dus niet nog een 4de Wajong wet maar vervangen tot één. Een blauwdruk voor die oplossing bestaat niet. Wel moeten we een eerste stap zetten. En daarbij de ruimte die de wet biedt gebruiken om bijvoorbeeld een standaard betalingstermijn af te spreken (zie ook mijn vorige blog). Houd het eenvoudig en maak gebruik van oplossingen die er al zijn. Wie doet er mee?
Larissa Zegveld is algemeen directeur van Wigo4it, de coöperatie van de sociale diensten van Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht op het gebied van informatievoorziening. Begin 2019 werd zij benoemd tot voorzitter Forum Standaardisatie, ingesteld door de Nederlandse overheid met als doel het gebruik van open standaarden in de publieke sector te stimuleren.
