Ondernemers als buitenboordmotor voor de overheid

Beeld: SnapwireSnaps / Pixabay – Beeld individuele cases: Nico te Laak

“Iedereen die behoefte heeft aan verandering is hier op zijn plek”, begroette staatssecretaris Raymond Knops van Binnenlandse Zaken de aanwezigen tijdens de start van het Startup in Residence programma BZK op 21 mei in Den Haag. “De overheid is er altijd en zal altijd blijven bestaan. Dan kan het verleidelijk zijn te denken dat er voor haar geen noodzaak is tot verandering.” Die is er echter wel. “Wij kunnen als overheid niet op dezelfde manier blijven werken. Om een bekend citaat te gebruiken: waanzin is iedere keer hetzelfde doen en hopen op een ander resultaat.” Met Startup in Residence wil Knops het ministerie van BZK actief verbinden aan de mogelijkheden van technologie. “Ik zie de bedrijven die we binnenhalen als buitenboordmotoren die daadwerkelijk zorgen voor verandering.”

Het idee achter het programma is dat wanneer startende (internet)bedrijven en de overheid nauw samenwerken, beide daar beter van worden. Start-ups infecteren de overheid met hun flexibele en resultaatgerichte manier van werken, ambtenaren laten het belang zien van stabiliteit en beleid. Fianne Smith is innovation officer bij BZK. Zij zegt: “Als overheid staan we voor een aantal maatschappelijke uitdagingen die baat kunnen hebben bij een andere blik en een nieuwe manier van denken. Wij maken met dit programma gebruik van innovatieve oplossingen en technologieën van start-ups om onze dienstverlening te verbeteren.”

BZK formuleerde vijf maatschappelijke vraagstukken (challenges), waarop negentig bedrijven zich aanmeldden met mogelijke oplossingen. Per vraagstuk selecteerde BZK met een vakjury de drie beste aanmeldingen, die vervolgens een pitch mochten houden. Smith: “Wat heel aanstekelijk werkt zijn de persoonlijke drijfveren en de passie en energie waarmee de start-ups zaken willen verbeteren. De vijf winnaars kregen vanuit BZK een programmamanager toegewezen met wie zij vijf maanden lang nauw gaan samenwerken. Ieder ontvangt ook 25.000 euro voor het ontwikkelen van een prototype en een strippenkaart voor de inhuur van externe kennis, bijvoorbeeld op het gebied van financiële zaken of marketing.”

Risico’s nemen en falen

Start-ups zijn interessant voor BZK vanwege de manier waarop zij omgaan met risico’s, onzekerheid en het maken van fouten. Smith zegt: “De overheid kan niet dezelfde risico’s nemen zoals start-ups dat kunnen. De werkwijze van start-ups en overheid liggen ver uit elkaar, maar komen in dit programma en ook door innovatieve technologieën dichter bij elkaar. De start-ups kregen een training: wat speelt er binnen een overheid, welke verantwoordelijkheden heeft ze? En de ambtenaren kregen een training: de start-up way of working; wat kunnen we leren van start-ups? Bijvoorbeeld beleid ontwikkelen met een design sprint, resulterend in een prototype. We willen naast innovatieve oplossingen ook graag ambtenaren inspireren om anders naar hun werk te kijken, te experimenteren en beleid vooral te toetsen bij burgers. Zij moeten er immers de voordelen van ondervinden.”

Ook moet de overheid leren omgaan met het maken van fouten. Knops: “Toen ik achttien maanden geleden aantrad als staatssecretaris zei ik tegen de Tweede Kamer: ‘we gaan fouten maken’. Niet om ze te maken, maar om ruimte te creëren zodat we buiten de gebaande paden durven treden. Dat is nodig om te innoveren. Ruimte maken en zorgen dat je met de buiten-wereld in contact bent; dat we als BZK een podium hebben. Ik ben veel op pad, ik spreek met bedrijven, zoek de technologiesector op en woon hackathons bij. We moeten de luiken openzetten. Laten we zorgen dat we ook op andere plekken zijn dan in onze eigen torens.” Experimenteren en investeren in innovatie zijn speerpunten in de Agenda Digitale Overheid, NL DIGIbeter, die Knops juli 2018 lanceerde en deze zomer zal actualiseren.

Gebruik pachtgronden

Geronimo.AI met tweede van rechts Luc van den Ende.

De opdracht: ontwikkel een innovatieve oplossing om de fraude van pachtgronden te beheersen en voorkomen

Nu is het nog zo dat rentmeesters rondrijden in landbouwgebied om te controleren of de boer zich houdt aan de regels voor gewasteelt. Wie jaar na jaar dezelfde gewassen verbouwt, veroorzaakt bodemuitputting. De oplossing van de Delftse start-up Geronimo.AI is om in plaats van auto’s openbare satellietfoto’s te gebruiken voor gewasherkenning. Iedere foto, bestaande uit pixels van tien bij tien meter, wordt iedere drie tot vijf dagen gemaakt. Geronimo.AI ontwikkelt een algoritme dat uit de verschillen in kleur en groei in de tijd, het gewas op de foto’s kan herkennen. Uiteindelijk moet dit leiden tot een online tool voor de rentmeesters waarmee de boeren automatisch worden gecontroleerd. “Ons product gaat mensen helpen, maar ik verwacht niet direct een cultuurverandering”, zegt Luc van den Ende van Geronimo.AI. “Onze vooroordelen over hoe langzaam de overheid werkt worden wel bevestigd, maar het ministerie is een mooie klant om te hebben vanwege haar grote naam. En het onderwerp pachtgronden is aangedragen door de staatssecretaris zelf, die Rijksvastgoed in zijn portefeuille heeft. Het is een interessant onderwerp aangezien onze voedselvoorziening voor de toekomst hier vanaf hangt.” Geronimo.AI hoopt in juni de eerste resultaten op te leveren.

Digitale Inclusie

Pieter Verdam en Margot van der Wolf

De opdracht: ontwikkel een innovatieve oplossing om de digitaal laaggeletterden beter in kaart te brengen en te bereiken

Agents of Change gaat hiervoor frappant genoeg geen technologie inzetten maar papier. gaat hiervoor frappant genoeg geen technologie inzetten maar papier. “Verandering begint bij beweging”, stelde oprichter Margo van der Wolf. “Daarom gaan wij mensen verleiden om gebruik te maken van het enorme digitale aanbod dat er al is.” In Nederland zijn 2,5 miljoen mensen niet digitaal zelfstandig. Voor hen is veel hulp aanwezig – bijvoorbeeld in buurthuis en bibliotheek – maar zij maken daar door schaamte, angst en onwetendheid geen gebruik van. Een analoog kaartje op de mat met een gouden tip kan het begin zijn om hen in beweging te krijgen naar die eerste stap online. Van der Wolf: “Wij willen in cocreatie, dus samen met digitaal laaggeletterden zelf, een ervaring ontwikkeling die hen nieuwsgierig maakt naar wat er online speelt.”

Aardgasvrije woningen

Building Blocks met uiterst rechts Jeffry Broek.

De opdracht: ontwikkel een innovatieve oplossing om huiseigenaren te verleiden over te gaan tot acties om hun huis aardgasvrij te maken

Building Blocks wordt een online platform waar bewoners, marktpartijen, gemeenten en andere belanghebbenden op wijkniveau kunnen samenwerken. Jeffry Broek legt uit: “Het doel is communicatie op gang te brengen tussen gemeente en bewoners, dus dat informatie over en weer gaat in plaats van alleen naar de bewoners.” Warmtetransitie is complex en iedere bewoner heeft iets te zeggen over de eigen woning. Dé oplossing bestaat dus niet, aldus Broek. ”Wij zien zes probleemgebieden en zeven verschillende doelgroepen die we moeten bereiken.” Gemeenten die meer willen weten hoe zij effectief met alle doelgroepen communiceren over de verschillende gebieden, zijn bij deze uitgenodigd om contact op te nemen met Buildings Blocks. Zij zoeken nog drie gemeenten voor een pilot in september of oktober.
Over de verschillen in werken tussen start-up en overheid zegt Broek: “Het publieke domein moet binnen de paden blijven en dat conflicteert met onze manier van werken. Maar de overheid bestaat ook maar uit mensen die ook fouten maken. Dat zouden ze moeten omarmen. Waar de politiek baat bij zou hebben zijn plannen voor vijf of tien jaar. Daar hoeven we ons niet aan te houden, alsof het een wet is, maar kom met een toekomstvisie en ga daar achter staan! Zo geef je bedrijven en corporates een stramien waarbinnen ze kunnen werken.”

Spoedzoekers op de woningmarkt

Woody’s Housing met in het midden Beate en Theo Bouwman.

Opdracht: help de verschillende groepen te definiëren die op korte termijn huisvesting nodig hebben en ontwikkel een innovatieve oplossing om deze te huisvesten

Woody’s Housing wil modulaire woningen met eigen badkamer en balkon bouwen voor op tijdelijke locaties. Medeoprichter Beate Bouwman werkt samen met pilotprovincies voor de plaatsing van deze tijdelijke woningen. Woningzoekende studenten, arbeidsmigranten, mensen die net gescheiden zijn: met de krapte op de huizenmarkt belanden zij op de bank bij vrienden of familie. Woody’s Housing wil mogelijk maken dat mensen met drie tot zes maanden een huis kunnen krijgen en daar maximaal vijf jaar blijven wonen tot ze hun leven weer op de rit hebben.

MijnOverheid

Jeroen Pape (links) en Nico Griffioen

De opdracht: ontwerp een service binnen MijnOverheid die mensen gebruiksvriendelijker of makkelijker digitaal zaken laten doen met de overheid

Deze ’challenge’ was uitgezet via een hackathon en gewonnen door Mindermoeilijk. Nico Griffioen vertelde dat zij een website of dienst willen ontwikkelen waar mensen uitleg krijgen over overheidsbrieven die zij niet begrijpen. Bijvoorbeeld door een code in te vullen die op een brief staat zodat ze online de uitleg kunnen opvragen. Het bedrijfje gaat experimenteren met verschillende oplossingen.