Gegevensdeling tussen overheidsorganisaties, of beter gezegd het niet kunnen delen van data, geldt al jaren als een weerbarstig dossier met juridische, ethische, technische en organisatorische angels en voetklemmen. De knelpunten krijgen steevast aandacht op Staatvandeuitvoering.nl. Vaak werkt privacywet AVG als een hitteschild, dat overheden ervan weerhoudt om ook maar aan het delen van data te denken.
Centrale Commissie Gegevensgebruik van start gegaan
Om knelpunten bij gegevensuitwisseling aan te pakken is een Centrale Commissie Gegevensgebruik ingesteld. De brede commissie met bestuurders en wetenschappers moet voor een doorbraak zorgen. De verwachtingen zijn hooggespannen. Voorzitter is Eva Heijblom), directeur-generaal Digitalisering en Overheidsorganisatie bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
Adviezen zijn niet bindend, maar bestuurders kunnen de uitkomst van een adviestraject niet zomaar naast zich neerleggen
Eva Heijblom
De pogingen om de vele knelpunten bij gegevensdeling tussen overheidsorganisaties te slechten, zijn tot nu toe weinig succesvol. In het voorjaar van 2024 telde het Netwerk Publieke Dienstverleners (NPD) zo’n 79 knelpunten op verschillende dossiers, van de schuldenproblematiek tot het niet-gebruik van inkomensvoorzieningen, zo blijkt uit de Knelpuntenbrief die de koepel van uitvoeringsorganisaties in mei verstuurde. De inventarisatie werd uitgevoerd op verzoek van de Tweede Kamer. Bij de politiek ligt de taak met oplossingen te komen of deze te versnellen, luidt de oproep vanuit de NPD, onder meer met wetgeving en liefst met de uitvoering zelf.
Brede commissie
Er is meer nodig, zei Heijblom enige maanden geleden al. Vanuit het departement kwam het initiatief voor de brede commissie met bestuurders, topambtenaren en wetenschappers, de Centrale Commissie Gegevensgebruik (CCG) gedoopt. “Er is al zoveel inzicht vergaard,” lichtte Heijblom toe, “we weten precies waar het niet goed gaat. Maar we kunnen niet bezig blijven met rapporteren, uiteindelijk wil je ook dat er wat gebeurt. Met deze commissie tillen we de problematiek naar een hoger niveau. Er is gezag nodig om oplossingsrichtingen aan te reiken en knelpunten politiek te agenderen, vooral bij de complexe gevallen waar meerdere organisaties bij betrokken zijn en aanpassing van wet- en regelgeving nodig is.”
Samenstelling van de commissie
- Eva Heijblom (voorzitter), directeur-generaal Digitalisering en Overheidsorganisatie bij BZK
- Aline Klingenberg, Hoogleraar Onderwijsinnovatie, datadelen en communicatierecht aan de Rijksuniversiteit Groningen
- Angelique Berg, Directeur-Generaal bij het Centraal Bureau voor de Statistiek
- Arre Zuurmond, voormalig regeringscommissaris Informatiehuishouding
- Cecile Schut, voormalig Directeur Systeemtoezicht, beveiliging en technologie bij de Autoriteit Persoonsgegevens
- Jeroen van der Hoven, Hoogleraar Ethiek en Technologie aan de TU Delft
- Nathan Ducastel, Directeur-bestuurder bij VNG-Realisatie
- Peter Snijders, Burgemeester van Zwolle, Voorzitter van de commissie Informatiesamenleving (VNG)
- Rodrique Engering, Lid Raad van Bestuur van de Kamer van Koophandel
- Tanaquil Arduin, CIO bij de Inspectie Leefomgeving en Transport
- Fatma Çapkurt, Universitair docent staats- en bestuursrecht aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Universiteit Leiden
Praktijkcases
De commissie kwam medio oktober voor het eerst bij elkaar en gaat haar tanden zetten in een flink aantal praktijkcases. Doel is samen met experts de knelpunten te onderzoeken en te analyseren om zo advies en handelingsperspectief te bieden, liefst breed inzetbaar los van de specifieke casus. 'Adviezen zijn niet bindend, maar het uitgangspunt is dat bestuurders de uitkomst van een adviestraject niet zomaar naast zich neer kunnen leggen', zegt Heijblom. 'Natuurlijk zijn we er nog lang niet, maar wezenlijk is dat we nu een doorbraak gaan realiseren. Daar ben ik wel op uit en ik denk dat we veel voor elkaar kunnen krijgen.'
Tussen de bestuurslagen moeten standaarden worden geïmplementeerd
Nathan Ducastel
Drempels
Volgens Nathan Ducastel van VNG-realisatie is de komst van de stevige adviescommissie cruciaal om de drempels rond gegevensdeling op te ruimen. 'Voor de ontwikkeling van de publieke dienstverlening is gegevensuitwisseling essentieel. Dan bedoel ik niet dat burgers dienstverleningsprocessen als positief ervaren, ik bedoel dat de overheid recht doet aan mensen door hen proactief te wijzen op de regelingen en uitkeringen waar ze voor in aanmerking komen, of door te voorkomen dat ze in een vervelende situatie met schulden belanden. Als de politiek daar niet in mee wil, dus dat overheden bepaalde gegevens niet kunnen uitwisselen, dan betekent dit dat de prijs van een mindere dienstverlening hoog kan zijn en burgers hier de dupe zijn.'
Standaardisatieslag
Om gegevens beter te kunnen delen, geeft Ducastel nog mee, is de komende tijd een flinke standaardisatieslag nodig. 'In alle sectoren lopen overheden en bedrijven tegen vergelijkbare problemen aan om de datasilo’s te doorbreken. Het is niet nodig om de systemen helemaal om te gooien. Wel moeten er tussen de bestuurslagen standaarden worden geïmplementeerd, om de interoperabiliteit tussen systemen te vergroten.' Dat geldt ook voor gemeenten, stelt hij, want zij zijn net zo goed op zoek naar mogelijkheden om gegevens beter te delen. Bovendien beschikken gemeenten over decentrale data die interbestuurlijk worden ingezet, zoals burgerzaken- en basisregistratie-modules. Zaak is met elkaar toe te werken naar interbestuurlijke afspraken en de adoptie van technische standaarden, aldus Ducastel. 'Dat is niet morgen geregeld. Maar over vijf jaar kun je al een eind op weg zijn. Ook marktpartijen kunnen hiernaartoe werken. We moeten naar een landschap toe, dat de ICT tegelijkertijd standaardiseert en flexibeler maakt. Zo kunnen we dan ook de gegevensdeling tussen overheden gaan organiseren.'
Lees ook:
Plaats een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Het initiatief is een begin, misschien zelfs een goed begin. Maar er moet meer gebeuren; ik geloof er wel in dat we op papier krijgen dat het 'mag' onder bepaalde voorwaarden. Waar ik bang voor ben is dat het weer allemaal op detail uitgewerkt en uitgeschreven moet worden en we daarmee weer kostbare tijd gaan verbranden. Ook heb ik bij voorbaat een bepaald gevoel bij de benadering: te hoog over en te abstract (en ook teveel IT). Het probleem is namelijk niet technisch of organisatorisch. We kunnen prima alle data en informatie delen die we willen delen. Technisch geen probleem en organisatorisch wil het ook wel lukken.
Waar ik last van heb is de cultuur. We mijden elk risico en we gaan daarin zo ver dat we de meest logische acties niet durven te maken uit angst een tik op de vingers te krijgen. Risico mijden is een plaag geworden. Ik kan prima met de AVG werken. Mits die scherp en conclusief is. Waar ik last van heb is dat de zogenaamde AVG specialisten het vaak niet met elkaar eens zijn en dat voor de zekerheid...het risico maar mijden.
Laten we beginnen met datgene waar we echt goed in zouden kunnen zijn: we gaan besluiten dat we data en informatie DIGITAAL met elkaar mogen delen als we dat ook mondeling mogen delen met elkaar. We gaan daarbij geen 150 argumenten meer bedenken om de mogelijkheden voor delen zoveel als mogelijk te beperken. We gaan kijken onder welke voorwaarden we data en informatie met elkaar mogen delen ervan uitgaande dat we het ook daadwerkelijk gaan doen. Dit is essentieel. Want ik kan werken met 10 reële voorwaarden en niet met 150 verplichte hoepels waar ik doorheen moet.
Wat betreft de commisie: ik zie dat de kalkoen vertegenwoordigt is bij het overleg over het kerstmenu. Ik vermoed dat er dan ook geen kalkoen op het menu zal staan....