Dit is het Rijk kwijt aan grote IT-leveranciers

Voormalig Tweede Kamerlid Six Dijkstra (NCSC) diende in september 2025 een aangenomen motie in waarin hij vroeg om rapportages over de IT-licentiekosten van de verschillende departementen. Twee keer beloofde de toenmalig staatssecretaris om meer inzicht te verschaffen in de contracten met grote IT-leveranciers, namelijk in het debat van 2 juni 2025 over de initiatiefnota “Wolken aan de horizon” van Six Dijkstra en Kathmann (GroenLinks-PvdA) en opnieuw tijdens het debat op 29 september 2025 over de Nederlandse Digitaliseringstrategie.

'Complexe opgave'

Demissionair staatssecretaris Van Marum (Digitalisering, BBB) doet nu een poging, in een verzamelbrief die hij vrijdag naar de Kamer stuurde. ‘Dit inzicht is een complexe opgave waar op vele fronten de formulering van de vraag gevolgen heeft voor een mogelijk antwoord,’ waarschuwt hij erbij.

Voor de acht grotere IT-leveranciers, Amazon Web Services, Google, IBM, KPN, Microsoft, Oracle, RedHat en SAP, is zogeheten Rijksbreed Strategisch Leveranciersmanagement (SLM) ingericht. De financiële waarde van de contracten die hieronder vallen, loopt op. Vorig jaar ging het om 230 miljoen euro. In 2023 werd er 135 miljoen euro aan uitgegeven, in 2022 168 miljoen euro, in 2021 was het 136 miljoen euro en in 2020 ‘slechts’ 126 miljoen euro.

De cijfers zijn een optelsom van de verschillende partijen, op basis van de Europese aanbestede raamovereenkomst Programmatuur (EAP) vanuit de rijks- inkoopcategorie software. Het gaat om gecontracteerde dienstverlening: licenties, maar ook de aanschaf van programmatuur en bijvoorbeeld ook cursusmateriaal of projectadvisering. Die dienstverlening loopt via resellers, niet direct via de uiteindelijke leveranciers.

Geen compleet beeld

De cijfers geven niet het complete plaatje, want niet alle departementen en uitvoerende diensten nemen deel aan de EAP. ‘Strevend naar het meest zuivere beeld is daarom gefocust op departementen en agentschappen,’ schrijft Van Marum. Dat de bedragen per jaar flink verschillen, zou komen doordat de deelname van overheidsorganisaties aan de EAP wisselt. Daarnaast wisselt het aantal gebruikers van licenties per organisatie per jaar en hebben organisaties soms te maken met eenmalige investeringskosten voor een specifieke applicatie. Waarom het totaalbedrag in 2024 zo veel hoger is dan voorgaande jaren, vermeldt de brief niet.

In breder perspectief

Vervolgens doet de staatssecretaris een poging om de kosten in perspectief te plaatsen.

• Het Rijk koopt grofweg voor 18 miljard euro jaarlijks in.

• Een kwart daarvan, grofweg 4,5 miljard euro, verloopt via de raamovereenkomsten van rijksbreed categoriemanagement, waarmee deelnemende overheidsorganisaties de gevraagde dienstverlening krijgen.

• Er zijn vijf verschillende categorieën voor generieke inkoop van IT: connectiviteit, datacenters, IT-professionals, ict-werkomgeving en software.

• Gekoppeld aan deze vijf inkoopcategorieën is het strategisch leveranciersmanagement (SLM) ingericht voor acht specifieke leveranciers.

• De categorie software is gegroeid van 360 miljoen euro over 2020 naar 570 miljoen euro over het jaar 2024, verdeeld over ruim 3000 toeleveranciers (onderaannemers en derden).

Bijna vier procent van het aantal gunningen kent een directe of indirecte betrokkenheid van bedrijven buiten de EU, blijkt uit eerder onderzoek. Het gaat dan vooral om gunningen in sectoren zoals IT, informatiesystemen en software.

Administratie verbeteren

Er worden meer pogingen gedaan om het inzicht in rijksbrede digitalisering te verbeteren, maar snel gaat het niet. Voor de zomer nam de Tweede Kamer de ontraadde motie van de Kamerleden Buijsse (VVD) en Kathmann aan, die het kabinet verzocht om te onderzoeken of er tot een stelsel van regels voor de financiële administratie bij departementen gekomen kan worden waarbij digitalisering wél is meegenomen. Van Marum laat weten dat het gesprek hierover met het ministerie van Financiën nog niet afgerond. In het nieuwe jaar stuurt hier hierover een brief aan de Kamer.