Klimaat- en digitale transitie: regie nemen én geven

Steeds als zich negatieve gevolgen aftekenen en er pijnlijke keuzes gemaakt moeten worden, wordt om regie van de overheid gevraagd. Dat is terug te zien in de verkiezingsprogramma’s van 2021 waarin regelmatig een pleidooi gevoerd wordt voor een overheid die stuurt en de regie neemt. Maar er zijn op verschillende beleidsterreinen verschillende vormen van regie nodig.

Digitale transitie: regie geven

‘De digitale transitie is de afgelopen twintig jaar grotendeels vanuit de samenleving op gang gekomen,’ schrijft Ongerink. ‘Om deze ontwikkeling nu in goede banen te kunnen leiden, zijn er kaders nodig en moet de overheid bezien hoe de transitie verder ondersteund kan worden. De klimaattransitie komt daarentegen niet vanzelf op gang. Die kost de samenleving namelijk geld, terwijl digitalisering juist hele winstgevende verdienmodellen oplevert. Beide transities maken veel los in de samenleving: innovatie, initiatieven en nieuwe verdienmodellen, maar ook bezorgdheid en weerstand.’

Maar ook gericht ingrijpen

Bij uitwassen moeten de overheid wel ingrijpen. Ongerink stelt dat de marktmacht van grote techbedrijven aan banden moet worden gelegd om andere digitale dienstverleners een plaats te kunnen geven in de markt. ‘Gebruikers kunnen niet meer goed om sommige techbedrijven heen – want lock-in en onderling verbonden diensten beperken de mogelijkheid om van dienstverlener te wisselen.’ Ze verwijst hierbij naar de Europese Commissie die momenteel aan een fors pakket van regelgeving werkt om deze uitwassen aan te pakken.

Ook op het gebied van cybersecurity zal de overheid een actieve rol moeten spelen. ‘Helaas neemt het aantal cyberaanvallen toe, terwijl de weerbaarheid achterblijft (NCTV, 2021). Er is een meerjarige cybersecurity-aanpak nodig waarbij bedrijven, maatschappelijke organisaties, wetenschappers en overheden samenwerken in Nederland en in de Europese Unie,’ aldus Ongerink.

Regelgeving doelgericht inzetten

‘Regie nemen betekent de regelgeving richten op de problemen die zich voordoen, en daarbij tegelijkertijd ruimte laten om de voordelen van de digitalisering te blijven benutten. Er zal handhaving en toezicht moeten komen, zonder dat de kosten de pan uit rijzen. Voor toezicht op kunstmatige intelligentie en de door het nieuwe kabinet aangekondigde algoritmetoezichthouder is er bijvoorbeeld aanzienlijke capaciteit en kennis nodig, terwijl toezichthouders nu al kampen met capaciteitsproblemen.’

‘Een andere uitdaging is om de regelgeving toekomst­bestendig te maken. Zowel digitale als groene innovaties volgen elkaar snel op, waardoor het beleid al gauw achterloopt. Daarom is enige flexibiliteit in de regelgeving nodig, zonder dat dit opportunisme, ambiguïteit of misbruik in de hand werkt. Ook is het zaak dat de overheid zelf genoeg kennis in huis heeft over de impact van nieuwe (digitale) technieken, om op veranderingen in te kunnen spelen (WRR, 2021).

Het artikel is gepubliceerd in ESB. Lees het volledige artikel