‘Roep platforms op om verkiezingsevaluaties te publiceren’
Het Rathenau Instituut heeft de Tweede Kamer opgeroepen om de sociale mediaplatforms aan de tand te voelen. Zij hebben data over beïnvloeding van de afgelopen verkiezingen - het zou de informatiepositie van Nederland verbeteren als de overheid daar ook over beschikt. De oproep stamt nog van vóór de escalatie van de ruzie tussen de Europese Commissie en de regering-Trump over Europese digitale wetgeving.
Over digitale beïnvloeding van de afgelopen landelijke verkiezingen is weinig bekend. Zij er bijvoorbeeld veel botnetwerken actief geweest die politieke inhoud verspreidden? Platforms als Instagram en X hebben dit soort informatie. Ze weten vaak ook meer over welke actoren er achter botnetwerken zitten. Dat is deel van hun verantwoordelijkheid onder de Digital Services Act (DSA). Daarin staan weliswaar geen maatregelen genoemd die platformen verplicht moeten nemen om de integriteit van verkiezingen te beschermen, maar ze zijn in het algemeen wel verplicht om risico’s die uit hun diensten voortvloeien actief te monitoren en maatregelen te nemen om die te beperken.
Informatiepositie versterken
Maar zolang evaluaties van het verloop van verkiezingen op de platforms alleen in handen van de betreffende bedrijven blijven, tasten overheden in het duister over online politieke beïnvloeding van kiezers. In maart 2026 komen de gemeenteraadsverkiezingen er weer aan; hoog tijd om de informatiepositie te versterken, stelt het Rathenau Instituut. Daar hebben de Tweede Kamerleden best wat mogelijkheden toe, laat het instituut zien:
- De Kamer kan aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vragen of die de platformen wil vragen om hun postelectorale evaluaties publiek te publiceren
- De Kamer kan de platformen zelf uitnodigen om de data te delen
- De Kamer kan de minister vragen hoe het Kabinet aankijkt tegen de maatregelen die die grote online platforms tot nu toe hebben genomen
- De Kamer kan de minister vragen een oordeel te geven over de effectiviteit van de DSA om de integriteit van de verkiezingen te beschermen
Visumverbod voor 'brein achter DSA'
De oproep van het Rathenau Instituut stemt nog van vóór het visumverbod dat de regering-Trump heeft opgelegd aan voormalig EU-commissaris Thierry Breton en vier andere Europeanen die zich hard maakten voor digitale wetgeving (Breton wordt door het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken omschreven als het ‘brein’ achter de DSA). De Amerikaanse maatregel lijkt een vergeldingsactie voor de boete van 140 miljoen euro die X van de Europese Commissie kreeg opgelegd voor overtredingen van de DSA. Naarmate de spanningen tussen de EU en de Verenigde Staten oplopen over Europese techregels, neemt de kans af dat de platforms zich veel zullen aantrekken van oproepen tot transparantie over verkiezingsdata.
In het verleden is dat soms wel gebeurd. Zo publiceerde Meta evaluaties na de Europese verkiezingen van 2024 en de Franse verkiezingen van 2024. TikTok publiceerde een evaluatie na de Roemeense presidentsverkiezingen, waarin TikTok een grote rol speelde. Andere grote platformen publiceerden niets.
Plaats een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
We hebben al jaren leeftijds- en inhoudsclassificaties die waarschuwen voor potentieel schadelijke inhoud van tv-programma’s, zonder iets te verbieden. Doe hetzelfde voor data en visualiseer dat in real time. Wie betaalt voor deze content? Wat is het IP adres? Wie heeft de website gekocht? Wat is de gezagsgraph van de spreker? Iedereen kan zich Professor noemen, maar dan is het wel een indicatie als die beste man of vrouw ook internationaal zo gezien wordt op basis van zijn peer-reviewed wetenschappelijke uitingen en dat je via PSD2/3 kunt opvragen via welke bank zijn salaris wordt betaald? Waarom laten we geen social sentiment graph meelopen? Je kunt de echokamers zo zien ontstaan. De Staat is de controle op het Grote Verhaal kwijt. Prima! Alleen, een vertwijfelde samenleving zonder gedeelde, op ratio gebaseerde intersubjectieve realiteit, is een besluiteloze en dus zwakke samenleving. Daarom bestaan er regels in de EU. Niet om te censureren, maar om het debat OPEN te houden. Zonder de Rule-Based Order (RBO) kunnen landen makkelijker overgaan op protectionisme. Niet handig is met onze exportgerichte Open Economie en voor de EU (Digital) Single Market. De RBO is dus fundamenteel voor Nederland en biedt het kader voor economische welvaart, vrede en veiligheid, voor de bevordering van mensenrechten en democratie en voor de aanpak van grensoverschrijdende uitdagingen, zoals klimaatverandering en pandemieën. In onze datacentrische samenleving , is een goed functionerende Staat meer dan ooit afhankelijk van een solide fundament dat bestaat uit zes cruciale componenten: Normen, Organisatie, Proces, Informatie, Applicatie en Technologie. Deze componenten vormen samen het raamwerk dat niet alleen de efficiëntie en effectiviteit van de overheid bepaalt, maar ook hoe goed een Staat kan reageren op de snel veranderende eisen van een informatie maatschappij.
Normen, waaronder wetten, regelgeving, contracten en afspraken, vormen de ruggengraat van elke goed georganiseerde Staat. Zij bieden duidelijke richtlijnen en verwachtingen, voor zowel burgers als overheidsinstellingen, wat zorgt voor Rechtszekerheid en Vertrouwen (Trust) en dus voor de Zekerheid (Assurance) op basis waarvan je risico's durft te nemen, waardoor je kunt innoveren om aan te passen aan de snel veranderende omstandigheden. Desinformatie ondergraaft dit. Het leidt, bewust, tot Fear Uncertainty and Doubt (FUD) en een vertwijfelde samenleving is een besluiteloze samenleving die je ongestraft leeg kunt roven. De organisatiestructuur van de Staat, met een duidelijk mandaat en hiërarchie, zorgt voor een geordende en efficiënte uitvoering van de normen. Het proces, de vertaalde businesslogica, zorgt ervoor dat de activiteiten van de Staat in overeenstemming zijn met haar doelstellingen, waardoor middelen op een effectieve en efficiënte manier worden ingezet. Informatie, bestaande uit brondata en hun producten, is de levensader van de informatie maatschappij. Een staat die deze informatie adequaat beheert, is beter in staat om beleidsbeslissingen te nemen op basis van feiten en analyses. De applicatie, of applicatielogica, speelt een cruciale rol bij het vertalen van deze informatie naar bruikbare systemen en diensten voor de burgers. Tot slot vormt technologie, de infrastructuur waarop alles draait, het platform dat al deze componenten met elkaar verbindt en operationaliseert. Samen zorgen deze zes componenten voor een robuust en veerkrachtig kader dat essentieel is voor een goed functionerende Staat in een Open Informatie Maatschappij. Ze stellen een Staat in staat om effectief te navigeren door de uitdagingen en kansen die de digitale revolutie met zich meebrengt en om haar burgers op een effectieve, efficiënte en rechtvaardige manier te dienen. Mits we een manier vinden om Waarheid en Recht te herdefiniëren: waarheid als een verifieerbare claim op een gepercipieerde werkelijkheid en recht als een helder dataconcept waarin van elke actor duidelijk is wat de rechten en plichten zijn binnen een bepaalde, beperkte specifieke context van toepassing. Dit lukt niet zonder Data Governance en aangezien we nog middenin het leerproces zitten hoe je Data Governance eigenlijk echt goed inricht, blijven we kwetsbaar voor desinformatie. We moeten blijven leren en desinformatie aan de kaak stellen.
Desinformatie is geen mening: het is bloedserieuze oorlogvoering