Algemene Rekenkamer zeer kritisch over bedrijfsvoering en IT-systemen UWV

De conclusie van de Rekenkamer is hard: 'De regelgeving voor arbeidsongeschiktheid (WIA) is door de ingewikkeldheid al foutgevoelig. Medewerkers moeten daarnaast werken met veel verschillende en verouderde IT-systemen, en veel werkzaamheden handmatig verrichten. Bovendien was de aanpak bij UWV vooral gericht op het verminderen van de lange wachtlijsten voor nieuwe beoordelingen. De minister van SZW is te afwachtend geweest bij het vereenvoudigen van de regelgeving en heeft bovendien een blinde vlek gehad voor het zwakke kwaliteitsmanagement bij UWV.'

Tien verschillende informatiesystemen

Binnen de organisatie werken medewerkers met meer dan tien verschillende informatiesystemen, waarvan een deel verouderd is of al langere tijd niet is bijgewerkt. Deze systemen worden vaak gelijktijdig gebruikt, waardoor continu moet worden geschakeld tussen applicaties. Regelmatige storingen maken het bovendien onmogelijk om altijd op deze systemen te vertrouwen.

Omdat diverse systemen niet met elkaar zijn gekoppeld, verlopen onderdelen van het werkproces nog handmatig. Medewerkers moeten gegevens op meerdere momenten handmatig overtypen. Ook zijn zij genoodzaakt berekeningen zelf uit te voeren in (zelfontwikkelde) Excel-bestanden, omdat de huidige systemen deze functionaliteit niet ondersteunen, constateert de Rekenkamer.

Sturing en toezicht verbeteren

Het UWV heeft door verouderde IT-systemen, gebrekkige controles en eenzijdige focus op wachtlijsten de betrouwbaarheid van uitkeringen ondermijnd. De maatregelen die het UWV vorig jaar genomen heeft om de fouten te beperken hebben volgens de Rekenkamer onvoldoende effect gehad. Er moeten structurele verbeteringen aangebracht worden.

Allereerst moet de huidige, sterk autonome organisatiecultuur binnen UWV, waarbij kwaliteitsmanagement per divisie kan verschillen, aangepakt worden. Want die leidt volgende de Rekenkamer tot variatie in de kwaliteit van werkzaamheden tussen afdelingen en medewerkers. De sturing op tijdigheid van WIA-beoordelingen weegt daarbij zwaarder dan de borging van een correcte beoordeling. 

Volgens de Rekenkamer is het essentieel dat UWV eerst de basis voor een zorgvuldige uitvoering van zijn wettelijke taken op orde brengt, voordat kan worden gestuurd op de menselijke maat. Het ministerie moet het toezicht op UWV bovendien scherper richten op de financiële risico’s die burgers lopen. Ook moeten uitkeringsgerechtigden zelf beter kunnen controleren of de hoogte van hun uitkering redelijk en begrijpelijk is. Met het oog op de uitvoerbaarheid van de wet is volgens de Rekenkamer een fundamentele herziening van de WIA. 

Al langer kritiek

De problemen bij het UWV liggen al langer onder een vergrootglas. Vorig jaar nam de Kamer een motie aan om een onafhankelijk, extern onderzoek te laten doen naar de problemen bij het UWV met het vaststellen van de WIA-uitkeringen. Ook het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT) uitte zorgen geuit over de sterk verouderde UWV-systemen die worden gebruikt voor het verstrekken van uitkeringen.

En uiteraard kunnen we niet voorbij gaan aan alle kritiek van oud-hoogleraar IT Daan Rijsenbrij die het UWV regelmatig vragen stelde over hun IT-infrastructuur. Hij beschouwt de uitvoeringsorganisatie als exemplarisch voor de slechte omgang van de overheid met ICT. Toen hij daar onvoldoende reactie op kreeg deed hij zelfs een poging om via de rechter antwoord te krijgen op zijn vragen.