Drie tips voor het verbeteren van waardeketens (die écht werken)

De maatschappelijke uitdagingen waar we anno 2025 voor staan, zijn te complex om binnen één organisatie, afdeling of team op te lossen. Denk aan het versnellen van de energietransitie, het beheersen van asielinstromen, het realiseren van de woningbouwopgave en het tegengaan van georganiseerde (cyber)criminaliteit.

Deze vraagstukken vragen om gezamenlijke inspanning: overheden, marktpartijen en maatschappelijke organisaties moeten hun krachten bundelen. Deze gezamenlijke inspanning is niet alleen nodig tussen organisaties, maar ook binnen organisaties zelf.

In de praktijk blijkt dat echter lastig. Tegenstrijdige belangen, versnipperde sturing, onduidelijke verantwoordelijkheden en gebrekkige informatie-uitwisseling staan effectieve samenwerking vaak in de weg. Toch is ketensamenwerking geen project of beleidsambitie: het is een randvoorwaarde om grote uitdagingen op te kunnen lossen.

Vanuit onze projecten zien we dat ketensamenwerking vaak wel op de agenda staat, maar te vaak niet van de grond komt, ondanks alle goede bedoelingen. In dit artikel gaan we nader in op de belofte van ketensamenwerking, waarom het vaak misgaat – en vooral: wat wél werkt.

De belofte van ketensamenwerking – en wat het écht oplevert

Ketensamenwerking – dat geen doel op zich is – kan hele tastbare resultaten opleveren.

1. Betere dienstverlening
   Partijen die effectief met elkaar samenwerken, leveren sneller en beter – en kunnen, waar nodig, maatwerk bieden aan de bevolking en klanten.
2. Wendbaarheid bij crises en verandering
   Met gedeelde doelen, governance en informatie kan een keten zich snel aanpassen wanneer de context verandert – bijvoorbeeld bij een vluchtelingencrisis of beleidswijziging.
3. Kosten- en capaciteitsbesparing
   Zonder afstemming worden processen onnodig herhaald en wordt data meerdere keren opgevraagd of opgeslagen. Dat kost extra tijd, geld en capaciteit.
4. Grotere innovatiekracht 
   Waardeketens met een gezamenlijke veranderagenda leren van elkaar en ontwikkelen sneller waardevolle – vaak innovatieve – oplossingen.

De realiteit: waarom samenwerking vaak vastloopt

Effectieve ketensamenwerking ontstaat zelden vanzelf. Niet omdat partijen niet willen (al kan dat meespelen), maar veeleer omdat er structurele barrières in het spel zijn.

1. Gebrek aan gedeelde urgentie
   Zonder een gemeenschappelijk gevoel van urgentie blijven partijen redeneren vanuit hun eigen perspectief. Het gevolg hiervan? Suboptimale resultaten.
2. Onduidelijke rollen en verantwoordelijkheden
   Als niet duidelijk is wie verantwoordelijk is, wie beslist en wie betaalt, en niemand eigenaar is, komt dit de samenwerking niet ten goede – governance zonder leiderschap leidt tot stilstand; leiderschap zonder structuur tot chaos.
3. Geen gedeelde stuurinformatie
   Zonder uniforme definities, betrouwbare data-uitwisseling en onderling vertrouwen is er geen gedeeld beeld van de werkelijkheid. En zonder dat beeld kun je niet effectief sturen. In zulke gevallen blijft het bij praten over data in plaats van sturen op basis van data.

Wat wél werkt: drie tips voor effectieve ketensamenwerking

In onze projecten zien we dat echte vooruitgang wordt geboekt als partners het praten overstijgen en echt gaan sturen op gezamenlijke resultaten. Organisaties die daarin slagen, delen drie kenmerken met elkaar.

1. Commitment aan gezamenlijke opgave
   Een helder gedefinieerde, gezamenlijke opgave – met duidelijke doelstellingen – voorkomt versnippering en biedt onder meer houvast op het gebied van besluitvorming en het stellen van prioriteiten. Dit geldt zowel voor de korte als voor de lange termijn.
2.  Duidelijke governance én leiderschap
   Effectieve ketens vragen om heldere afspraken over sturing, rollen en financiering. Robuuste governance – met een gezamenlijke financieringsstructuur – voorkomt vrijblijvendheid en maakt het mogelijk om te sturen op ketenbrede resultaten. Maar structuur alleen is niet genoeg. Leiderschap is cruciaal: professionals die verantwoordelijkheid nemen, eigenaarschap tonen en de boel in beweging brengen.
3. Eén versie van de waarheid
   Samenwerking betekent sturen op een gedeeld beeld van de werkelijkheid. Dat vraagt om gezamenlijke definities en betrouwbare data. Privacykwesties spelen hierbij uiteraard een belangrijke rol – schenk daar dus voldoende aandacht aan.